Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Mrągowie

UZASADNIENIE

Powód (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. domagał się zasądzenia
od pozwanego D. O. kwoty 3.566,22 złotych wraz z odsetkami umownymi
za opóźnienie w wysokości dwukrotności odsetek ustawowych liczonymi od dnia 16 listopada 2023 roku do dnia zapłaty. Nadto wniósł o zasądzenie od pozwanego na jego rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

W uzasadnieniu wskazał, że pozwany w dniu 14 marca 2022 roku zawarł z powodem – za pośrednictwem środków elektronicznych – umowę pożyczki nr (...), na podstawie której otrzymał kwotę 4.000 złotych, zobowiązując się do jej zwrotu na warunkach wskazanych w umowie, z czego jednak się nie wywiązał. Zaznaczył przy tym, że pozwany
w lutym 2023 roku zawarł z powodem porozumienie obejmujące plan spłaty powyższego zobowiązania, który umożliwiał mu spłatę zadłużenia na zmodyfikowanych warunkach,
z którego postanowień finalnie się nie wywiązał.

Pozwany D. O. w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na jego rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

W uzasadnieniu potwierdził związanie stron umową pożyczki, o której mowa
w pozwie. Niemniej jednak podniósł, że strona powodowa nie udokumentowała dochodzonego pozwem roszczenia co do zasady, jak i wysokości.

Sąd ustalił, co następuje:

W dniu 14 marca 2022 roku D. O. zawarł drogą elektroniczną z (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. umowę pożyczki nr (...), na mocy której otrzymał kapitał w kwocie 4.000 złotych, zobowiązując się do zwrotu kwoty 7.679,84 złotych, w skład której wchodziła kwota 4.000 złotych tytułem całkowitej kwoty pożyczki, kwota
2.780 złotych z tytułu prowizji oraz odsetki w kwocie 899,84 złotych. Okres kredytowania ustalony został na 18 miesięcy, a termin płatności ostatniej raty na dzień 15 października
2023 roku. W lutym 2023 roku na wniosek D. O. strony zawarły porozumienie obejmujące plan spłaty pożyczki nr (...), na mocy którego pożyczkobiorca zobowiązał się do spłaty zadłużenia powstałego z tytułu umowy pożyczki nr (...) w 10 miesięcznych ratach po 401,62 złotych, płatnych 28-dnia każdego miesiąca, począwszy od marca 2023 roku do grudnia 2023 roku.

(dowód: potwierdzenie wypłaty pożyczki – k. 24-25, wydruk przelewu – k. 26, wydruk ramowej umowy pożyczki z załącznikami – k. 13-23, wydruki wiadomości e-mail – k. 27-28, nagranie płyta CD – k. 30 i k. 46)

W okresie od dnia 30 kwietnia 2022 roku do dnia 24 marca 2023 roku D. O. dokonał spłaty zadłużenia wynikającego z umowy pożyczki nr (...)
w łącznej kwocie 4.396,52 złotych. Następnie zaprzestał dokonywania dalszych spłat,
a ustalony pomiędzy stronami plan spłat został anulowany.

(bezsporne, a także dowód: wydruk wiadomości e-mail – k. 28)

Sąd zważył, co następuje:

Zgłoszone powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 720 kc pożyczka jest umową, na podstawie której dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego przedmiot pożyczki, a biorący zobowiązuje się zwrócić przedmiot pożyczki w pieniądzach o tej samej wielkości lub w rzeczach tego samego gatunku i takiej samej jakości.

W niniejszej sprawie bezspornym pozostawało, że pozwany zawarł z (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. umowy pożyczki nr (...) oraz następnie strony ustaliły plan spłaty tego zobowiązania. Strona pozwana nie kwestionowała bowiem faktu zawarcia umowy
i wypłaty na jej rzecz środków pieniężnych z tego tytułu w łącznej kwocie 4.000 złotych, jak
i związania stron planem spłaty. Jednocześnie powód potwierdził, że pozwany w okresie
od dnia 30 kwietnia 2022 roku do dnia 24 marca 2023 roku dokonał spłaty zadłużenia wynikającego z umowy pożyczki nr (...) w łącznej kwocie 4.396,52 złotych.

W sprawie niewątpliwym również było, że umowa, z której powód wywodził swoje roszczenie, stanowi umowę o kredyt konsumencki. Przepis art. 76 Konstytucji RP wyraża jedną z zasad polityki państwa stanowiących dla niego źródło określonych obowiązków, nakładając na władze publiczne obowiązek ochrony konsumentów przed m.in. nieuczciwymi praktykami rynkowymi. Celem tej ochrony jest nie tyle faworyzowanie konsumentów, co tworzenie rozwiązań prawnych, które pozwalają urzeczywistnić zasadę równorzędności stron stosunków cywilnoprawnych. Powyższe znalazło również potwierdzenie w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, zgodnie z którym art. 76 Konstytucji RP wyraża zasadę konstytucyjną zobowiązującą władzę publiczną – w tym również sądy powszechne – do podejmowania działań mających na celu ochronę konsumentów przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi. Przepis ten powinien być uwzględniany zarówno przez ustawodawcę na etapie stanowienia prawa, jak i przez sądy powszechne, w procesie jego stosowania i dokonywania jego wykładni ( vide: wyroki Trybunału Konstytucyjnego: z dnia 21 kwietnia 2004 roku sygn. akt K 33/03;
z dnia 13 września 2005 roku sygn. akt K 38/04, z dnia 17 maja 2006 roku sygn. akt K 33/05, z dnia 13 września 2011 roku sygn. akt K 8/09).

Zakres ochrony konsumentów wynikający z art. 76 Konstytucji RP należy jednocześnie natomiast oceniać z uwzględnieniem zasad i wymagań prawa unijnego, z uwagi na zakres implementowania regulacji unijnych dotyczących prawa konsumenckiego do krajowego porządku prawnego ( vide: wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 2 czerwca 2021 roku sygn. akt
I NSNc 178/20, z dnia 28 października 2020 roku sygn. akt I NSNc 22/20, z dnia 28 lipca
2021 roku sygn. akt I NSNc 179/20, z dnia 29 czerwca 2021 roku sygn. akt I NSNc 115/21,
z dnia 15 grudnia 2021 roku sygn. akt I NSNc 67/21). Podstawowe znaczenie dla wyznaczenia zakresu tej ochrony ma Dyrektywa 93/13, która nakłada na państwa członkowskie obowiązek zapewnienia skutecznych środków, mających na celu zapobieganie stosowaniu nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich. W orzecznictwie (...) wyrażono przekonanie, że sąd krajowy jest zobowiązany do zbadania z urzędu, czy dane warunki umowne, wchodzące
w zakres stosowania Dyrektywy 93/13, mają nieuczciwy charakter. W razie potwierdzenia takiego stanu rzeczy, sąd powinien z urzędu zniwelować brak równowagi między konsumentem a przedsiębiorcą, o ile posiada niezbędne ku temu informacje dotyczące stanu faktycznego
i prawnego ( vide: wyroki (...): z dnia 13 września 2018 roku (...) Polska, C-176/17, z dnia 21 grudnia 2016 roku (...) i in., C-154/15 i C-308/15). Sądy krajowe
z urzędu mają zatem obowiązek weryfikować, czy postanowienia umowne mają nieuczciwy charakter, stosując przy tym przepisy proceduralne w taki sposób, aby zapewnić konsumentowi skuteczną ochronę ( vide: wyrok (...) z dnia 30 maja 2013 roku, A. Magyarország H. Z.., C-397/11, pkt 53). Co istotniejsze, z tego obowiązku nie zwalnia sądu również brak aktywności po stronie konsumenta ( vide: wyrok (...) z dnia 14 czerwca 2012 roku, J. C., C-618/10, pkt 57). W przypadku zatem, gdy Sąd krajowy rozpoznaje sprawę o charakterze konsumenckim, każdorazowo jest zobowiązany do zbadania z urzędu, czy dane postanowienia umowy zawartej pomiędzy przedsiębiorcą i konsumentem – jako wchodzące
w zakres stosowania Dyrektywy 93/13 – mają nieuczciwy charakter, a po dokonaniu takiego badania – do zniwelowania potencjalnego braku równowagi między konsumentem
a przedsiębiorcą ( vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 1 czerwca 2022 roku sygn. akt
I NSNc 463/21, publ. LEX nr 3449695). Europejski Trybunał Sprawiedliwości w wyroku
z dnia 30 maja 2013 roku w sprawie E. J. przeciwko A. Magyarország H. Z. ( vide: C‑397/11, publ. curia.europa.eu) skonstatował, że sąd krajowy, który z urzędu stwierdza nieuczciwy charakter warunku umownego, powinien w miarę możliwości zastosować krajowe przepisy proceduralne w taki sposób, aby wyciągnąć wszystkie konsekwencje, które na podstawie prawa krajowego wynikają ze stwierdzenia nieuczciwego charakteru danego warunku, w celu zapewnienia, że konsument nie będzie nim związany.

W sprawie cywilnej umowy konsumenckie podlegają ocenie w świetle klauzuli generalnej z art. 385 ¹ § 1 kc z wyłączeniem jedynie jednoznacznie sformułowanych postanowień określających główne świadczenia stron oraz tych postanowień, na których treść konsument miał rzeczywisty wpływ, co musi zostać wykazane przez proferenta ( vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 5 lutego 2021 roku sygn. akt II Ca 1485/20, publ. LEX nr 3183739).

Stosownie do treści art. 385 ¹ § 1 kc, postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Judykatura jednolicie przyjmuje, że w rozumieniu przywołanej regulacji prawnej „rażące naruszenie interesów konsumenta” oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję praw
i obowiązków na jego niekorzyść w określonym stosunku obligacyjnym. Określenie „rażąco” należy przy tym interpretować jako znaczne odbieganie przyjętego uregulowania od zasad uczciwego wyważenia praw i obowiązków, a oceny tej nie należy ograniczać do kwestii czysto ekonomicznych, lecz uwzględniać również i inne okoliczności, jak np. niewygodę,
na jaką konsument został narażony, mitręgę, stratę czasu. Przy ocenie dysproporcji świadczeń
w zobowiązaniach wzajemnych należy brać zaś pod uwagę nie tylko formalną równość praw
i obowiązków stron, ale i równość materialną. „Działanie wbrew dobrym obyczajom”
w zakresie kształtowania treści stosunku obligacyjnego wyraża się zaś w tworzeniu przez partnera konsumenta takich klauzul umownych, które zmierzają do niedoinformowania, dezorientacji, wywołania błędnego przekonania u klienta czy wykorzystania jego niewiedzy lub naiwności. Do dobrych obyczajów, uczciwości kupieckiej zalicza się przede wszystkim wymaganie od przedsiębiorcy wysokiego poziomu świadczonych usług oraz stosowania
we wzorcach umownych takich zapisów, aby dla zwykłego konsumenta były one jasne, czytelne i proste, a ponadto by postanowienia umowne w zakresie łączącego konsumenta
z przedsiębiorcą stosunku prawnego należycie zabezpieczały interesy konsumenta
i odwzorowywały przysługujące mu uprawnienia wynikające z przepisów prawa. Jako sprzeczne z dobrymi obyczajami kwalifikowane są w szczególności wszelkie postanowienia, które zmierzają do naruszenia równorzędności stron umowy, nierównomiernie rozkładając uprawnienia i obowiązki między partnerami stosunku obligacyjnego (tak m.in. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 13 marca 2014 roku sygn. akt VI ACa 1733/13, publ. LEX
nr (...), wyrok Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 24 sierpnia 2018 roku sygn. akt
II Ca 575/18, publ. LEX nr 2571808, wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 20 lipca
2021 roku sygn. akt I ACa 674/21, publ. LEX nr 3231525, wyrok Sądu Okręgowego
w S. z dnia 30 listopada 2016 roku sygn. akt II Ca 1437/16, publ. LEX nr 2382209).

Na gruncie umowy pożyczki świadczeniem głównym jest kwota pożyczki, przy czym
z punktu widzenia pożyczkodawcy chodzi o udostępnienie określonej kwoty środków pieniężnych do korzystania na ustalony cel, co dla pożyczkobiorcy równoznaczne jest
z następczym obowiązkiem zwrotu po upływie ustalonego w umowie okresu czasu. Z kolei pozostałych świadczeń przewidzianych w umowie pożyczki, a w szczególności prowizji, stanowiących wynagrodzenie z tytułu udzielenia pożyczki nie można uznać za świadczenie główne w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 kc ( vide: uchwała Sądu Najwyższego z dnia
27 października 2021 roku sygn. akt III CZP 43/20, publ. LEX nr 324682). Jest tak między innymi dlatego, że zastrzeżenie prowizji w umowie nie jest jej konstytutywnym elementem przedmiotowym. Poza tym co do zasady typowym wynagrodzeniem dla pożyczkodawcy
z tytułu korzystania z jego kapitału przez pożyczkodawcę są odsetki, nie zaś prowizja, będąca niczym innym jak odzwierciedleniem kosztów zawarcia samej umowy.

Według art. 385 ¹ § 3 kc nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy,
na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się
to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Z kolei art. 385 ² kc stanowi, że oceny zgodności postanowienia umowy
z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy, biorąc pod uwagę jej treść, okoliczności zawarcia oraz uwzględniając umowy pozostające w związku
z umową obejmującą postanowienie będące przedmiotem oceny.

W ocenie Sądu konstrukcja umowy pożyczki nr (...) jednoznacznie wskazuje,
że została ona zawarta pomiędzy konsumentem (pozwanym) a powodem, który jest podmiotem prowadzącym działalność gospodarczą w zakresie udzielania pożyczek stosującym w ramach swojej działalności wzorce umowne (formularze) i czerpiący z tego tytułu dochody. Okoliczności te pozwalają zaś uznać, że pozwany nie miał rzeczywistego wpływu na treść postanowień zawieranej umowy pożyczki. O możliwości wpływu nie może bowiem świadczyć jego zgoda, czy też możliwość zapoznania się z treścią udostępnionych dokumentów. Tym bardziej, że powód nie zdołał udowodnić okoliczności przeciwnej.

W treści umowy pożyczki nr (...) ustalono, że całkowita kwota do zapłaty z tytułu zawarcia przedmiotowej umowy wynosi 7.679,84 złotych, przy czym składa się na nią kwota 4.000 złotych tytułem udostępnionego pozwanej kapitału, kwota 2.780 złotych tytułem prowizji oraz kwota 899,84 złotych tytułem odsetek naliczonych za okres obowiązywania umowy, zaś czas obowiązywania pożyczki określony został na okres 18 miesięcy. Następnie strony
w ramach planu spłaty wydłużyły okres obowiązywania umowy o 2 miesiące, tj. do grudnia 2023 roku, a także ustaliły, że pozwany winien spłacać zobowiązanie w 10 miesięcznych ratach po 401,62 złotych, płatnych 28-dnia każdego miesiąca, począwszy od marca 2023 roku
do grudnia 2023 roku.

Analiza umów wskazuje, że poprzednik prawny powoda ustalił prowizję w wysokości dopuszczalnej w myśl art. 36a ust. 1 i 2 ustawy o kredycie konsumenckim. Niemniej jednak zauważyć należy, że ustalona przez niego prowizja w kwocie 2.780 złotych stanowi 69,50 % kwoty pożyczki udostępnionej pozwanemu. Jednocześnie po dokonaniu weryfikacji postanowień umownych pożyczki przedłożonej do akt zauważyć należy, że pożyczkodawca nie wskazał w niej, w jaki sposób wyliczona została prowizja na poziomie 2.780 złotych.
W dokumentach dotyczących umowy pożyczki nr (...) nie określono składników prowizji, a więc tego co składa się na jej całkowitą wysokość. W ocenie Sądu określenie wysokości kwoty prowizji w sposób ryczałtowy, bez odzwierciedlenia w rzeczywistych kosztach ponoszonych przez pożyczkodawcę budzi uzasadnione wątpliwości i ma charakter czysto fikcyjny. W takich przypadkach nie sposób jest bowiem ustalić, czy wysokość wynagrodzenia prowizyjnego znajduje odzwierciedlenie w kosztach, jakie w rzeczywistości poniósł pożyczkodawca w związku z udzieleniem pożyczki, czy też została określona przez pożyczkodawcę nacechowany dowolnością. Brak możliwości zbadania tego stanu rzeczy wskazuje zaś na zaburzenie równowagi kontraktowej stron oraz powstanie nieusprawiedliwionej dysproporcji praw i obowiązków na niekorzyść konsumenta.

W świetle poczynionych ustaleń oraz przywołanych rozważań prawnych, Sąd uznał,
że postanowienia umowy pożyczki nr (...) obejmujące prowizję stanowią niedozwolone postanowienia umowne. Uwzględniając zaś okoliczność w postaci spłaty pożyczki dokonanej przez pozwanego w łącznej kwocie 4.396,52 złotych, która to kwota pokryła kapitał główny
w kwocie 4.000 złotych, jak i część odsetek (które obejmowały również kwotę nienależnej prowizji), stwierdzić należało brak podstaw do uwzględnienia dochodzonego pozwem roszczenia.

Mając powyższe na uwadze – na podstawie art. 720 kc i art. 385 ¹ § 1 kc – powództwo oddalono (pkt I wyroku).

O kosztach procesu orzeczono w punkcie II wyroku – stosownie do jego wyniku –
na podstawie art. 98 § 1 i 1 ¹ i 3 kpc w zw. § 15 ust. 1 i w zw. § 2 pkt 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokatów ( tekst jednolity: Dz. U. z 2023r. poz. 1964), zasądzając od powoda na rzecz pozwanego kwotę 900 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

/-/ sędzia Krzysztof Połomski